از هر 5 زن، یکی کم خون است
بنابر آخرین آمار منتشر شده، فقر آهن شایع ترین کمبود تغذیه ای در سراسر جهان (حتی در کشورهای پیشرفته) است. از کم خونی فقر آهن حرف های زیادی شنیده اید، اما اجازه دهید تا این بار با چند خبر تازه آغاز کنیم.
* کم خونی فقر آهن یک نفر از هر پنج نفر خانم را گرفتار می کند و در میان خانم های باردار، این رقم به یک نفر از هر دو نفر می رسد. به عبارت ساده تر نیمی ازافراد باردار، دچار کم خونی فقر آهن هستند.
* شایع ترین علت این نوع کم خونی در کودکان، کمبود آهن در رژیم غذایی است.
* مصرف ویتامین C موجب افزایش جذب آهن می شود.
* امروزه تشخیص و تعیین علت ایجاد کم خونی فقر آهن در فرد بیمار، یکی از پایه های اصلی درمان است، چرا که بدون مشخص شدن علت، بیماری تنها به صورت علامتی و برای کوتاه مدت درمان می شود و به دنبال قطع درمان، دوباره کم خونی ظاهر می شود. به خصوص در افراد مسن، تعیین نکردن علت بروز، ممکن است به قیمت پنهان ماندن یک بدخیمی و پیشرفت بی صدای آن تمام شود.
* پیگیری بیمار پس از شروع درمان، یکی دیگر از باید ها در این بیماری است. امروزه با شروع درمان به بیمار توضیح می دهند که انجام تست های آزمایشگاهی بعدی (به هر تعداد که نیاز باشد) الزامی است. به این ترتیب، احتمال درمان ناکافی با رها کردن ادامه درمان، تا حدود زیادی از بین می رود. به همین دلیل امروزه به این توصیه ی مختصر از سوی تیم درمانی، اهمیت زیادی داده می شود.
کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن زمانی رخ می دهد که آهن به مقدار کافی در بدن موجود نباشد. آهن ماده ای است که بدن ما برای ساختن بخشی از گلبول های قرمز خون(هموگلوبین) به آن نیازمند است. این بخش از گلبول های قرمز، وظیفه نقل و انتقال اکسیژن را از ریه ها به تمامی سلول ها و بافت های بدن بر عهده دارند.
کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی است و به همین دلیل اهمیت بسیار زیادی دارد، خصوصا که درمان آن ساده است. ولی درمان نشدن این اختلال عوارض زیادی را در بر دارد.
چه کسانی و چرا؟
این اختلال در میان خانم ها به طور قابل توجهی شایع تر از آقایان است. حدود 20 درصد از خانم ها در کشورهای غربی به این بیماری مبتلا هستند، در حالی که این رقم در آقایان 3 درصد است.
در بین خانم ها، افراد باردار در معرض خطر بیشتری هستند که علت آن، افزایش نیاز به آهن جهت برطرف کردن نیازهای جنین برای رشد است. مقدار نیاز در خانم های باردار طی سه ماهه دوم و سوم بارداری به حدی افزایش می یابد که یا باید غذاهای مصرفی آنها محتوی آهن زیادی باشد یا قرص آهن مصرف کنند.
شیرخواران، کودکان و نوجوانان به علت رشد سریع و مصرف ناکافی از غذاهای حاوی آهن، در معرض خطر کمبود آهن در بدن هستند.
در خانم های جوان و بالغ که دوره های خون ریزی ماهیانه دارند، نیز نیاز به آهن افزایش می یابد.
مصرف مولتی ویتامین های حاوی آهن تحت نظر پزشک، برای تمام گروه های در معرض شامل نوجوانان، خانم های باردار و افرادی که به طور منظم خون اهدا می کنند، توصیه می شود.
علایم کم خونی فقر آهن
خصوصیات کلی در این نوع کم خونی عبارت است از: رنگ پریدگی، زود خسته شدن به دنبال فعالیت های روزمره و احساس ضعف.
از آنجا که این علایم به آهستگی شکل می گیرند، فرد به آنها عادت می کند و به همین دلیل چه بسا تا مدت ها برای پیگیری علت ضعف و خستگی خود به پزشک مراجعه نکند یا آن را به حساب مسائل دیگری بگذارد.
با پیشرفت کم خونی فقر آهن علایم دیگری نیز ظاهر می شود، از جمله یبوست ، وزوز گوش ، تپش قلب (به خصوص پس از فعالیت مختصر)، غش کردن یا احساس سرگیجه ، افسردگی ، کوتاه شدن نفس، تحریک پذیری (به طوری که فرد خیلی زود عصبانی می شود)، کاهش اشتها و سردرد (به خصوص در ناحیه پیشانی).
بیشتر اوقات از روی نوع علایم نمی توان میزان کمبود آهن را تخمین زد، ولی برخی علایم کمبود، شدید هستند. به عنوان مثال: ناخن ها حالت قاشقی پیدا می کنند یا زخم هایی در دهان ایجاد می شود. علامت مهم دیگر، «پیکا» یا «هرزه خواری» نام دارد. این اختلال به معنی تمایل و ولع برای خوردن موادی است که جزو مواد غذایی طبقه بندی نمی شوند؛ مثل خاک، گل، برنج خام و ... .
همان طور که ملاحظه می کنید، این مواد خوراکی نیستند ولی بیمار ممکن است با لذت این مواد را مصرف کند. متاسفانه این مواد، کم خونی فقر آهن را تشدید می کنند و وضعیت بیماری روز به روز بدتر می شود.
دکتر کیانوش انصاری گیلانی
